چگونه دستگاه های رادیوگرافی را بشناسیم

رادیولوژی دیجیتال چیست؟

ابتدا بصورت مختصر به تاریخچه رادیولوژی می پردازیم. کل سیستم رادیولوژی به دو قسمت تقسیم میشود:

1-قسمت ایجاد تصویر

2-قسمت ثبت تصویر

قسمت ایجاد تصویر در حقیقت همون دستگاه رادیولوژی است که بیمار می بیند و شامل تخت ، تیوب و ستون نگهدارنده تیوب و ژنراتوربرق است. این قسمتها در طول چندین سالی که از ساخت تجهیزات رادیولوژی گذشته تغییرات خیلی زیادی و بنیادی نداشته . در واقع اساس کار همان اساس اولیه است و قسمتهائی اضافه و حتی فقط شکل ظاهری بروز شده . مثلا تیوب اشعه ایکس دارای دو نوع آند ثابت و آند دوار است که آند ثابت برای دستگاههای پرتابل و آند دوار برای دستگاههای بیمارستانی با قدرت بالا برای رادیوگرافی های سنگین و پرتوتابی طولانی طراحی شده اند . آند هدفی در تیوب اشعه ایکس است که الکترونهای گسیل شده از فیلامان به آن برخورد و با توقف آنها انرژی جنبشی به اشعه ایکس و گرما تبدیل میشود. حال آند دوار بجای یک بلوک ثابت تنگستن از یک صفحه گرد تشکیل شده تا گرما در

سطح بزرگی پخش شده و بتوان زمان زیادتری پرتو تاباند.

پایه و ستون و نگهدارنده دستگاهها هم که فقط نقش نگهداری و کنترل دستگاه را داشته و به مرور شکیل تر شده و شکل و رنگ آنهادر نحوه کار تاثیرات زیادی نداره

تخت رادیولوژی دارای دو نوع ساده و ریموت است که در دستگاههای سبک تخت ساده و در دستگههای سنگین تخت از داخل اتاق کنترل قابل جابجائی و حرکت است . این نوع دستگاهها بصورت ثابت در بیمارستانها بکار برده میشوند.

2- سیستم ثبت تصویر رادیولوژی:

در حقیقت رادیولوژی دیجیتال مربوط به این بخش رادیولوژی است که بیشتر به آن می پردازیم

در ابتدای کار با اشعه ایکس تصاویر با اشعه مستقیم بر روی فیلم ثبت می شد . مدت زمان تابش اشعه ایکس در این رادیوگرافی ها چیزی حدود 10 ثانیه هم میرسید.

با کشف خطرات ناشی از تابش پرتو برای پرسنل پرتوکار که روزانه برای بیماران زیادی باید

پرتوتابی میکردند روند کاهش پرتو در دستور کار قرار گرفت و در صدد کاهش آن بودند

که صفحات فولی اختراع شد.

صفحات فولی از جنس ترکیبات فسفر بود که در دو طرف فیلم قرار میگرفت و با تابش اشعه ایکس این صفحات از خود نور ساطع میکردند و این نور بر روی فیلم اثر گذاشته و ایجاد تصویر میکردند . در حقیقت این صفحات فولی انقلابی در ثبت تصویر رادیولوژی ایجاد کردن

د و زمان تابش اشعه ایکس را از ده ثانیه به یک ثانیه و کمتر رساند

مثلا برای گرافی لگن با فیلم مستقیم حدود 10 ثانیه بود که با فولی یک طرفه به 3 ثانیه و بعدا با فیلم و فولی های دو طرفه به یک ثانیه رسید.

سپس فول های سریع ساخته شد و این زمان برای گرافی هیپ به کمتر از یک ثانیه رسید.

سپس برای ظاهر کردن فیلمها از تانکهای حاوی داروهای ظهور و ثبوت استفاده می شد . که به مرور جای خود را به دستگاههای اتوماتیک داد که غلطکها فیلمها را از داروی ظهور و ثبوت عبور میداد و در نهایت با استفاده از جریان هوای گرم فیلم را خشک شده بیرون میداد . دستگاههای ظهور و ثبوت که پروسسور نام داشتند کار را راحت کرده بودند و البته کیفیت گرافی ها هم با این دستگاه ها اندکی بالاتر رفت . برای ظاهر کردن فیلم رادیولوژی نیاز به تاریکخانه بود .

در سالهای اخیر این سیستم ثبت تصویر دوباره دچار یک دگرگونی بنیادی و اساسی شد و آن هم تولد رادیولوژی دیجیتال بود

 

رادیولوژی دیجیتال در حقیقت مربوط به قسمت دوم یعنی ثبت تصویر بوده و ارتباط چندانی به قسمت دستگاه رادیولوژی (که ایجاد تصویر میکنن

د) نداشت.

حال به سیستم دیجیتال میپردازیم.

قبلا برای اینکه از تابش نور به فیلمهای رادیولوژی که از نظر اساس کار همانند فیلم عکاسی بودند جلوگیری شود ، فیلم را داخل قاب دو جداره ضد نوری که کاست نامیده میشد ، قرار میدادند . با اختراع فولی در دو جداره داخلی کاست صفحات سفید رنگ فولی را می

چسباندند.

اما با اختراع صفحات دیجیتال به جای فیلم و فولی این صفحات داخل کاست قرار گرفته و پس از انجام گرافی بیمار، این کاست جدید که درون آن صفحه دیجیتال است به دستگاه اسکن داده میشود تا اسکن شود.

حال توضیح مختصری در مورد اسکنر صفحه دیجیتال میدهیم .

این اسکنر که به سی آر  ( CR ) معروف است ابتدای کلمات کامپیوتر رادیولوژی است

 

دستگاه سی آر صفحه دیجتال داخل کاست را با استفاده از یک باریکه لیزر اسکن و تصویر را به رایانه ارسال میکند . سپس رایانه تصاویر را پردازش نموده و تصویر نهائی را در دسترس کارشناس رادیولوژی قرار میدهد. حال کارشناس با توجه به درخواست پزشک معالج و مهارت خود و شرایط آن را مناسب سازی میشود.

حال ما یک فایل حاوی تصویر رادیوگرافی بیمار با فرمت دایکام داریم .

یا آنرا به پرینتر دایکام حاوی فیلم خشک رادیولوژی یا به پرینتر کاغذی فتوگلاسه و یا بر روی سی دی یا هر نوع پرینتر دیگری میفرستیم

 

فرمت دایکام چیست و چه حسنی دارد؟

عکسهای دوربینهای عکاسی دیجیتال معمولا دارای فرمت جی پی جی یا جی پگ هستند . اما تصاویر دیجیتال رادیولوژی دارای فرمت دایکام هستند . تفاوت این دو در قابلیت ویرایش آنهاست.

تصویر با فرمت دایکام دارای کیفیت بسیار بالا و البته حجم بالائی است مثلا تصویر جی پگ کیفیت بالا در حال حاضر (سال 1395 ) در حدود 6 مگابایت اما تصویر با فرمت دایکام حدود 40 مگابایت حجم دارد .

تصاویر دایکام را میتوان در بصورتهای ویژه ای ویرایش کرد مثلا عکس ریه از بیمار گرفته شده و میخواهیم شکستگی دنده را بررسی کنیم باید دنده ها بهتر مشخص باشه

 

یا میخواهیم نسج خود ریه مشخص باشه که آنرا برای بررسی نسج ریه ویرایش میکنیم

 

و ...

که در فرمت جی پگ این امکان وجود ندارد.

مزایای رادیولوژی دیجیتال:

1 - ارائه گرافی بر روی سی دی :

- فیلمهای رادیولوژی به مرور زمان تغییر رنگ داده و کیفیت خود را از دست میدهند اما کیفیت بر روی سی دی افت نکرده ئ به همان صورت اول باقی می ماند

- در صورت نیاز نمیتوان فیلم را کپی کرد و در صورت کپی کیفیت فیلم اول را ندارد در صورتی که سی دی را میتوان به راحتی کپی کرد

- پزشک معالج در صورت مشکوک شدن به ضایعه ای نمیتواند شرایط و کم رنگی و پررنگی و بزرگنمائی فیلم را تغییر دهد در صورتی که فرمت دایکام بر روی سی دی این قابلیت را بخوبی در دسترس قرار میدهد.

- سی دی جای کمتری اشغال میکند و میتوان شاتهای زیادی را ذخیره کرد اما فیلم به علت گرانی تعداد محدودی از عکسها را چاپ میکنند

- تصاویر روی سی دی را به راحتی میتوان بوسیله ایمیل به هر نقطه دنیا فرستاد اما فیلم فقط یک نسخه است و ارسال آن دشوار است .